تعیین مناسب ترین فاصله بین سدهای اصلاحی سنگ و ملاتی و گابیونی (مطالعه موردی: حوزه آبخیز آب ماهی)

در کار های آبخیزداری برای احداث سد های اصلاحی از معیارهای فنی استفاده می شود. این معیارها گاهاً نیاز به اصلاح دارند که این امر باعث کاهش تعداد سدها و در نتیجه کاهش هزینه ها می گردد. تحقیق حاضر با هدف تعیین دقت روابط تجربی موجود در تعیین فاصله بهینه بین سدهای اصلاحی و معرفی مناسب ترین رابطه در حوزه آبخیز آب ماهی انجام شد. بدین منظور تعداد شش سد گابیونی با عمر حدود 30 سال مورد بررسی قرار گرفت. در طی تحقیق ابتدا عملیات نقشه برداری از آبراهه اصلی و برداشت نمونه رسوب از پشت سدهای اصلاحی انتخاب شده صورت گرفت. سپس دانه بندی رسوبات و بافت خاک در آزمایشگاه تعیین گردید. در نهایت با استفاده از پارامتر های آماری mse، rmse، mbe و r2، مناسب ترین رابطه تجربی جهت محاسبه شیب تعادل رسوبات و فاصله بین سدها تعیین گردید. و همچنین فاصله اندازه گیری شده بین سدهای گابیونی با فاصله مناسب محاسبه شده با استفاده از شیب تعادل اندازه گیری شده مقایسه شد. نتایج نشان داد رابطه ولهیسر و لنز نسبت به سایر روابط دارای کمترین مقدار mse و rmse است. این موضوع نشانگر این است که این مدل می¬تواند به صورت رضایت بخشی شیب تعادل را محاسبه نماید. از نظر پارامتر آماری mbe نیز به ترتیب مدل اسماعیلی و رابطه ولهیسر و لنز بهترین عملکرد را در برآورد شیب تعادل داشته¬اند. در مورد فاصله بین سدها نیز، نتایج نشان داد که رابطه تولو در منطقه مورد مطالعه دارای کمترین خطا می باشد. مقادیر شیب تعادل حاصل از روابط مختلف به منظور محاسبه فاصله بین سدها در رابطه سراب-پایاب قرار داده شد و سپس فاصله حاصل با فاصله مناسب بین سدها مقایسه شد. نتایج نشان داد که رابطه اسماعیلی مناسب ترین رابطه در تعیین فاصله بین سدهای اصلاحی می باشد. با توجه به اینکه رابطه مذکور نیاز به پارامترهای زیاد دارد، می توان از رابطه ولهیسر و لنز جهت محاسبه شیب تعادل و فاصله بین سدها استفاده نمود. رابطه ولهیسر و لنز پارامترهای کمتری لازم دارد و در استفاده از آن نیازی به نمونه برداری از رسوبات نمی باشد. بررسی ها نشان داد که در حوزه مورد مطالعه عدم رعایت فاصله مناسب بین سدهای اصلاحی احداث شده، در مواردی باعث دفن شدن قسمتی از پاشنه سد پایین دست در زیر رسوبات و زیاد شدن هزینه ها و در تعدادی دیگر سبب فرسایش بستر آبراهه در پایین دست سد شده است.